Meteorolozi su izvjestili da su četiri ključna indikatora klimatskih promjena — koncentracija gasova staklene bašte, porast nivoa mora, sadržaj toplote i zakiseljavanje okeana — dostigla rekordne vrijednosti u 2021.
Svjetska meteorološka organizacija (SMO) objavila je godišnji izvještaj o stanju globalne klime. Ovog puta ima poseban status. On dopunjuje Šesti izvještaj o procjeni Međuvladinog panela za klimatske promene (IPCC) objavljen u aprilu, glavni međunarodni klimatski dokument.
Eksperti SMO smatraju pogoršanje većine indikatora „jasnim znakom da ljudska aktivnost izaziva promjene na planetarnom nivou na kopnu, u okeanu i atmosferi, sa dugoročnim štetnim posljedicama po održivi razvoj ekosistema“.
Gasovi staklene bašte
Od 1980-ih, nivo gasova staklene bašte u atmosferi se stalno povećavao. Prema opservatoriji Mauna Loa na Havajima, CO2 u vazduhu u aprilu 2020. bio je u prosjeku 416,45, u aprilu 2021 – 419,05, u aprilu 2022 – već 420,23 ppm (dijelova na milion).
„Ovo se dešava pred našim očima“, kaže Thomas Mortlock, profesor emeritus na Univerzitetu Mackuarie u Sidneju, Australija. „Sudeći po ledenim jezgrama Antarktika, prirodna cifra bi trebalo da bude u rasponu od 150 do 300 ppm, a mi imamo oko 40 odsto više. Očigledno je da je zagrijevanje izazvano antropogenim ispuštanjem gasova staklene bašte. Ako želimo da izbjegnemo najgore posljedice moramo, u skladu sa Pariskim sporazumom, ograničiti na jedan i po stepen“.
Okeanski odgovor
Oko 23 procenta antropogenih emisija ugljen-dioksida apsorbuje okean. Ugljen-dioksid reaguje sa vodom i dolazi do zakiseljavanja, ugrožavajući život u moru. Pored toga, kako se kiselost povećava, sposobnost okeana da apsorbuje CO2 iz atmosfere se smanjuje. Pojavljuje se pozitivna povratna sprega.
Drugi faktor je akumulacija toplotne energije u okeanu. Svi sistemi osmatranja ukazuju na snažno zagrijavanje vode u posljednje dvije decenije do dubine do dvije hiljade metara. Kao rezultat toga, češće se javljaju najmoćniji cikloni, od kojih ne pate samo obalni tropski regioni, već i srednji klimatski pojas.
Od 2013. godine, usled topljenja glečera, nivo Svjetskog okeana je porastao za 4,5 milimetara godišnje. Ovo je duplo više nego od 1993. do 2002. godine. U prosjeku, glečeri su izgubili 33,5 metara od 1950. godine, a 76 odsto toga od 1980. zbog nenormalno visokih ljetnjih temperatura na Grenlandu.
Usporavanje porasta temperature
Proteklih sedam godina bile su najtoplije do sada. Globalna temperatura je sada 1,11 stepeni iznad predindustrijskog nivoa (period 1850-1900). “Uskoro ćemo vidjeti još jednu najtopliju godinu. Samo je pitanje vremena,” rekao je generalni sekretar SMO profesor Petteri Taalas u saopštenju za štampu. “Klima se menja. Toplota zarobljena od strane antropogenih gasova staklene bašte nastaviće da zagrijeva planetu za mnoge generacije koje dolaze. Rast mora, toplote i zakiseljavanja okeana neće prestati stotinama godina osim ako se ne izmisli način za uklanjanje ugljenika iz atmosfere.”
Ekstremne posljedice
Odvojeno, autori izveštaja su se fokusirali na ekstremne vremenske prilike, koje su 2021. godine prouzrokovale štetu od stotine milijardi dolara, izazvale krize u bezbjednosti hrane i vode i raseljavanje ljudi velikih razmjera.
Ekstremna suša pogodila je zemlje u Južnoj Americi, Kanadi, zapadnim Sjedinjenim Državama, Iranu, Avganistanu, Pakistanu i Turskoj. Etiopija, Kenija i Somalija nisu imale normalnu kišu četiri godine. Ovo je najduža suša u istočnoj Africi u posljednjih 40 godina. Temperaturni rekordi zabilježeni su na mnogim mjestima prošlog ljeta: 54,4 stepena u kalifornijskoj Dolini smrti, 49,6 u Britanskoj Kolumbiji u Kanadi i 48,8 na Siciliji.
Zapadnu Evropu je sredinom jula pogodila jedna od najgorih poplava u istoriji. Bilo je brojnih ljudskih žrtava, a samo ekonomski gubici Njemačke premašili su 20 milijardi dolara. Otprilike ista je bila i poplava u kineskoj provinciji Henan. Uragan Ida, koji je zahvatio jugoistok Sjedinjenih Država u periodu avgust-septembar, nanio je štetu od 75 milijardi dolara. Poginulo je 115 ljudi.
Glavni zaključak izvještaja je da je svake godine sve više ekstremnih vremenskih pojava. A njihove socijalne posljedice su sve gore – glad, pogoršanje uslova života, unutrašnje migracije. Na primjer, zbog trenutnog toplotnog talasa u Indiji, žetva pšenice i njen izvoz su već smanjeni. Prirodni ekosistemi takođe trpe. Najranjiviji se degradiraju brzinom bez presedana. Stručnjaci procjenjuju da bi između 20 i 90 odsto (u zavisnosti od toga koliko brzo raste nivo mora) priobalnih močvara i 70 do 90 odsto koralnih grebena moglo nestati do kraja ovog vijeka.
